Afganistan Ülke Profili
Dağlarla kaplı bir kara ülkesi olan Afganistan, yakın tarihte istikrarsızlık ve savaşla anılagelen bir coğrafya konumunda.
Resmi adı: Afganistan İslam Cumhuriyeti
Nüfus: 31.6 milyon (ortalama)
Yüzölçümü: 652,864 kilometrekare
Ana diller: Peştuca, Dari
Ana din: İslam
Ortalama yaşam süresi: 59 yıl (erkek), 62 yıl (kadın)
Para birimi: Afgani
Afganistan’ın Devlet Başkanı, 2014 yılının Eylül ayında resmi olarak göreve başlayan Eşref Gani. Çalkantılı bir seçim sürecinin ardından yine kabul edilmeyen bir sonuçla seçilen Eşref Gani’nin rakibi Abdullah Abdullah da seçimi kazandığını öne sürmüştü. Uzlaştırma çabaları sonucu Abdullah Abdullah Gani’nin devlet başkanlığını kabul etmiş, kendisi de bu süreçte oluşturulan bir makam olan İcra Kurulu Başkanlığı’na getirilmiştir.
Eşref Gani, selefi Hamid Karzai gibi bir Peştu’dur ve Ahmedzay aşiretine mensuptur. Ülkede Sovyetler Birliği sonrası iç savaşın önemli aktörlerinden olan Ahmed Şah Mesud’un yakın isimlerinden olan Abdullah Abdullah ise Tacik asıllı bir siyasetçidir ve Taliban hükümetinin devrildiği 2001 yılından 2005’e dek Dışişleri Bakanlığı görevini yürütmüştür.
Mevcut yönetimin üçüncü ismi, yine seçimden sonra oluşturulan Afganistan 1. Başkan yardımcısı sıfatıyla Abdurreşid Dostum’dur. Özbek asıllı isim ülkede tanınmış bir savaş ağasıdır ve ülkenin kuzey illerinde önemli bir etkinliği bulunmaktadır. 1979’da başlayan savaştan bu yana ülkede tüm savaşlarda fiilen yer almıştır.
Afganistan siyasetinde en tepedeki dördüncü isim ise Afganistan 2. Başkan yardımcısı Muhammed Server Daniş’tir. Hazara asıllı olan Daniş, diğer üç liderin aksine Sünni değil, bir Şii. Daha önce Adalet Bakanlığı ve Yüksek Öğrenim Bakanlığı görevlerini de yürütmüş olan Server Daniş Irak, İran ve Suriye’de hukuk, gazetecilik ve İslami ilimler eğitimi görmüştür. İran’a yakınlığıyla bilinen Hizb-i Vahdet mensubdur.
Ülkede Taliban yönetimi tarafından yayınlanan gazeteler bulunsa da ABD müdahalesi ve ardından kurulan hükümeti takiben, onlarca gazete, dergi, radyo ve televizyon kanalı birbiri ardına açılmaya başlandı. Çoğu Kabil hükümeti ve ABD tarafından desteklenen bu yayın organlarının halka erişimi ise görece olarak düşük boyutlarda kalmış.
Internews, USAID ve DevelopmentSeed’in ortak araştırmasına göre Afganistan’da nüfusun %73’ü bir radyo erişimine sahip, bunun günlük kullanımı ise %54 civarında. Halkın %45’inin televizyona erişimi varken günlük kullanım yine oldukça düşük, %35.
Bu araştırmaya göre Afganistan’ın %66’sı bir mobil telefona sahip. Ülkede internete erişim ise bu araştırmaya göre %9, ifade edilen en büyük rakamlara göre ise %27 ile sınırlı.
TOLO, belki de ülkenin en meşhur yayın organı. Türk dizileri de ülkede oldukça yaygın.
Ülke etnik çeşitlilik bakımından oldukça zengin bir coğrafyada bulunuyor. En geniş nüfus, nüfusun yaklaşık yarsını oluşturan Peştulara aitken onları Tacikler, Hazaralar ve Özbekler takip ediyor. Afganistan’daki diğer azınlıklar arasında Aymaklar, Türkmenler, Beluçlar, Paşailer, Nuristaniler, Araplar gibi topluluklar da yer alıyor. Ülkede Sünni İslam ise neredeyse yegane dini anlayış durumunda.
Nüfusun %90’dan fazlası Sünni iken Hazaralardan oluşan Şii nüfus, %99.7’si Müslüman olan ülkede Sünnilerden geri kalan kesimi teşkil ediyor. Ülkede Sih, Hindu, Hıristiyan, Yahudi, Budist nüfus da var ancak bunlar sadece yüzler ve binlerle ifade ediliyor.
Bu içerik Eylül 2017’de hazırlanmıştır