ABD’nin İdlib’de Özbek savaşçıyı hedef aldığı R9X saldırısı

ABD’ye ait silahlı insansız hava araçları (SİHA) 13 Ağustos günü öğle saatlerinde İdlib’in kuzeyindeki Sarmada ilçesi güneyinde bir aracı hedef aldı.

Saldırıyla ilgili olarak bölge kaynakları tarafından ilk aktarılan bilgilere göre, araç içinde bulunan kişi hayatını kaybetti. Saldırıdan kısa bir süre sonra da ölen kişinin kimliğine dair bilgiler ortaya çıkmaya başladı.

Saldırının gerçekleştiği nokta:

[googlemaps https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m14!1m8!1m3!1d6861.785921505943!2d36.71904566421035!3d36.163782807001716!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0x0%3A0x0!2zMzbCsDA5JzQ5LjgiTiAzNsKwNDMnMTAuOSJF!5e1!3m2!1sen!2str!4v1597494128495!5m2!1sen!2str&w=600&h=450]

ABD tarafından hedef alınan aracın ilk görüntüleri incelendiğinde, saldırıda AGM-114 R9X tipi Hellfire füzesinin kullanıldığı rahatlıkla anlaşılıyor. Kinetik olarak çalışan bıçaklı bu mühimmat türü, hedefini parçalara ayırdığı için “Ninja füzesi” olarak da adlandırılıyor.

Hedef alınan aracın daha yakından çekilen görüntüleri, R9X mühimmatının araç üzerinde bıraktığı tahribatın boyutlarını daha net bir şekilde ortaya koyuyor. ABD’nin gayri nizami savaş bölgelerinde kullanmak üzere geliştirdiği bu mühimmatın sadece hedefe zarar verdiği de bölgedeki yapıların incelenmesi sonucu ortaya çıkan bir detay.

R9X’e dair herhangi bir resmi açıklama yapılmış olmasa da, yapılan araştırmalar, ABD’nin kinetik olarak tasarlanan bu mühimmatı Yemen, Somali ve Suriye gibi farklı çatışma bölgelerinde “sivil hassasiyeti gözetmek” amacıyla kullandığını ortaya koyuyor. ABD her ne kadar spesifik hedefler konusunda bu mühimmatı kullanıyor olsa da diğer birçok çatışma bölgesinde gerçekleştirdiği hava saldırılarında on binlerce sivilin ölümüne neden olduğundan, bu mühimmatın sivil hassasiyetinden daha çok, farklı birtakım amaçlar için tasarlandığı düşünülüyor.

R9X mühimmatı, Suriye başta olmak üzere farklı coğrafyalarda kullanılıyor olsa da mühimmatın ABD tarafından yoğun olarak kullanılmadığını eklemek gerekli. Bu bakımdan R9X’in uzun süredir bir deneme sürecinde olduğu değerlendirilebilir.

R9X mühimmatıyla ilgili detaylı bilgi için buradaki analize göz atılabilir.

Aracın daha yakından alınan görüntülerinde hasarın boyunu ve hedefine verdiği zarar daha net bir şekilde ortaya çıkıyor:

Saldırıda kim hedef alındı?

Yerel kaynaklar saldırıda bir kişinin öldürüldüğünü aktarırken, bu kişinin ‘Ebu Yahya el Özbeki’ isimli, Özbekistan uyruklu bir askeri eğitmen olduğu belirtiliyor. Bazı kaynaklar bu kişinin Hurras ed Din grubundan olduğunu ifade ediyor olsa da El Özbeki daha çok bölgede bağımsız olarak, farklı muhalif gruplara askeri eğitimler veren birisi olarak tanınıyor.

El Özbeki’nin farklı gruplara askeri eğitimler verdiği biliniyor. Bazı kaynaklar kendisinden “El Kaide’ye bağlı askeri lider” olarak bahsediyor olsa da saha kaynakları bu yönde bir bilgiyi doğrulamış değil.

Öte yandan Ebu Yahya el Özbeki’ye yakın bir diğer isim olan, Ebu Ahmed el Cezairi de (veya Ebu Ahmed el Muhacir) Aralık 2019’da Türkiye sınırına yakın bir bölge olan Atme yakınlarında ABD hava saldırısında hedef alınmış, El Cezairi’nin vurulduğu saldırıda da R9X tipi bıçaklı mühimmat kullanılmıştı.

El Cezairi’nin hedef alındığı saldırı:

İdlib’in kuzeyinde ABD İHA’larınca hedef alınan HTŞ askeri yöneticisinin aracı. Patlama yok, barut izi yok. “Bıçaklı” mühimmat türünün Suriye’de üçüncü kez kullanıldığını gördüm. pic.twitter.com/Hvaha2NNNI

— Halid Abdurrahman (@halidabdurrahmn) December 4, 2019

https://platform.twitter.com/widgets.js

ABD SİHA’ları Haziran ayında İdlib’de Hurras ed Din yapılanmasına yönelik gerçekleştirdiği saldırılarda R9X mühimmatını kullanmıştı.

Değerlendirme ve sonuç

Suriye’de ilk olarak 26 Şubat 2017’de İdlib’in güneyindeki Mastume yerleşiminde bir aracın hedef alındığı saldırıda kullanılan R9X bıçaklı mühimmatıyla ABD, El Kaide lideri Eymen ez Zevahiri’nin yardımcısı olarak atfedilen Ebu’l Hayr el Mısri’yi hedef almıştı.

El Mısri’nin hedef alındığı araç:

Şubat 2017 tarihinden bu yana ABD SİHA’ları başta Suriye olmak üzere, Afganistan, Yemen ve Somali’de R9X mühimmatını belli aralıklarla kullanıyor. Her ne kadar Somali’de gerçekleştirilen bazı saldırılardan sonra ABD askeri kaynaklarında, isminden “Kinetik saldırı” olarak bahsediliyor olsa da, ilerleyen dönemde bu mühimmatın kullanıldığı saldırıların artması halinde ABD, R9X özelinde açıklama yapma durumunda kalacaktır.

Şimdilik R9X mühimmatı ile ilgili bilinen tek şey, AGM-114 Hellfire füzesinin bıçaklarla modifiye edilmek suretiyle geliştirilmiş olduğu.

ABD tarafından Suriye’de gerçekleştirilen hava saldırıları sadece hedefin yok edilmesi bağlamında değil, sahadaki dengelere yön verilmesi konusunda da bazı amaçlar barındırıyor. El Özbeki’nin vurulduğu son saldırının, hedefin yok edilmesi dışında nasıl bir amaç ihtiva ettiğini tahmin edebilmek için, El Özbeki’nin sahada hangi gruplarla nasıl bir ilişki ağı içerisinde bulunduğu yönünde de bilgi sahibi olmak gerekiyor.

Nitekim ABD’nin Hurras ed Din grubuna yönelik bazı hava saldırılarında bu grubun içerisinde Tahrir el Şam Heyeti ile (HTŞ) anlaşmazlıkları bulunan kişileri hedef almış olması, sahada “HTŞ’nin hedef gösterdiği” şeklinde bazı söylentilerin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Ancak daha önceki analizlerde de belirtildiği üzere ABD’nin bu tip spesifik hedef odaklı saldırılarda özellikle de Suriye sahası gibi “kapalı kutu” olmayan sahalarda üçüncü bir kişi veya grubun hedef göstermesine ihtiyacı yoktur. Suriye gibi bir çatışma sahasında tüm spesifik hedefler açıktadır. Vurulma kararları ise, -eğer hedefle irtibat kopmamışsa- sahadaki dengeler paralelinde siyasi ve stratejik değerlendirmeler sonrası alınan kararlarla gerçekleşmektedir.

Tabii ki bu durum bazı çok özel, ‘bulunduğu yerde yok edilmesi gereken’ hedefler için geçerli değildir.

Çoğu CIA tarafından koordine edilen bu tip SİHA saldırılarının gelecek dönemde çatışma sahalarında kullanılan bir numaralı saldırı şekli olma potansiyelini koruyacağı hatta popülaritesini daha artıracağı bir gerçek.

R9X mühimmatının kullanımında her ne kadar “sivil hassasiyeti gözetildiği” mesajı verilmeye çalışılıyor olsa da, hedefin ölüm şekli referans alındığında, aynı zamanda psikolojik bir baskı unsuru olarak da kullanıldığını söylemek mümkün.

ABD, 2010 yılının başlarından bu yana canlı hedefler üzerinde denediği R9X mühimmatını şimdiye kadar farklı çatışma bölgelerinde olmak üzere, 10’dan fazla saldırıda kullandı. Tüm bu saldırılarla, ABD’nin mevcut mühimmatı daha da geliştirmesi ve çok daha etkin bir şekilde çatışma sahalarında kullanması mümkün.